Ga terug

Jacob kwam als 71-jarige uit de kast

Jacob Diederiks (80) is al 54 jaar getrouwd met Paulien en vader van vier kinderen. De oud-leraar is van gereformeerden huize, voormalig ouderling en nog altijd een kerkmens in hart en nieren. Als 71-jarige kwam hij uit de kast als homo. Deze week verscheen zijn autobiografie Oudroze.

‘Mijn vrouw vond dat ik voor dit interview eigenlijk even apart moest gaan zitten. Maar ik heb haar zelf gevraagd om mee te luisteren. Dan kan ze me eventueel corrigeren als ik me iets verkeerd herinner’, zegt Jacob Diederiks aan het begin van ons gesprek.

Ze zijn al ruim 54 jaar samen. Hun paden kruisten elkaar tijdens een trektocht door de Alpen. Met de Gereformeerde Reisvereniging, die Diederiks in zijn boek Oudroze aanduidt als ‘een verkapt huwelijksbureau’.

Diederiks: ‘Wij waren allebei midden twintig, dus naar de toenmalige maatstaven niet zo jong meer. Op die leeftijd waren al je vrienden getrouwd of hadden vaste verkering. Wij waren nog steeds alleen. Paulien had in haar jeugd veel meegemaakt waarop we nu niet verder willen ingaan, maar het maakte dat ze niet zo makkelijk iemand haar vertrouwen schonk. En ik was natuurlijk homo. Alleen was ik me daar totaal niet van bewust!’

Zijn vrouw, zachtjes: 'Nou, je vond jongens leuk.'

Diederiks: 'Ja, maar ik had daaruit nog geen conclusie getrokken. Homoseksualiteit, daar dacht je toen niet aan. Homo's had je in Amsterdam, niet in onze gereformeerde kringen. Dus tijdens die reis ontmoette ik Paulien en voelde meteen een klik. Ik eh ... tja, ik werd verliefd op haar. Al gelooft ze dat nog steeds niet helemaal.’

Inderdaad klinkt op de achtergrond een gedempte tegenwerping. Seconden later komt Paulien zelf aan de telefoon: 'Weet je, Jacob was anders dan andere mannen. Ik heb vaak tegen hem gezegd: "Ik merk wel dat je van me houdt, maar dan meer zoals je van een moeder of een zus houdt." Het voelde voor mij niet als echte verliefdheid.’

Ze trouwen en krijgen vier kinderen. Consequent houdt Diederiks tegenover zichzelf en zijn omgeving de schijn op van een ‘gewoon’ heterohuwelijk. Naast zijn baan als leraar in het speciaal onderwijs is hij heel actief binnen de Nederlands Gereformeerde Kerken in Emmeloord. In Oudroze beschrijft hij hoe hij decennialang zijn homoseksualiteit verdrong. Naast de onderhuidse spanning tussen geloof en geaardheid schetst het boek een tijdsbeeld van naoorlogs Nederland: de verstikkende saaiheid uit De Avonden van Gerard Reve, maar dan in een reformatorisch milieu. Een hardwerkende, zwijgzame vader. Een gedienstige moeder die haar gedachten voor zichzelf houdt: ‘Moeder is al hoogbejaard, als ze in haar dementie laat blijken altijd geweten te hebben dat ik anders geaard ben. Of er op z’n minst aan getwijfeld heeft.’ En de invloed van theologische scherpslijperijen op het leven van alledag, waardoor je als kind te horen kon krijgen: ‘Zo, ben jij er eentje van die scheurmakers?’

'Op een dag vroeg ze me op de man af of ik homo was.’

Het was Diederiks’ eigen zoon, zelf homo, die hem zo’n twintig jaar geleden onbedoeld het voorbeeld gaf dat hij jaren later zou navolgen. ‘Onze zoon kwam eerst alleen tegenover mijn vrouw uit de kast. En hij vroeg: "Mama, wil jij het dan tegen papa zeggen?" Waarop mijn vrouw antwoordde: "Volgens mij is papa zelf ook zo."'

Geëmotioneerd: ‘Weet je dat ik pas gisteren hoorde hoe dat gesprek toen gelopen is? Dat onze zoon het niet rechtstreeks tegen mij durfde te zeggen – daar werd ik even helemaal wee van. Al begrijp ik het wel. Ik was de strenge huisvader, de gereformeerde ouderling, de man van de kerk. In dat keurslijf zat ik toen nog. Homoseksualiteit was geen thema.'

Zelfbescherming

Wonderlijk genoeg blijft hij ogenschijnlijk rustig onder de coming-out van zijn zoon. ‘Mijn vrouw was verbaasd dat ik zo laconiek reageerde: "Vind je dit dan helemaal niet erg?" Maar het was vooral zelfbescherming. Ik durfde mijn emoties niet toe te laten.'

Vanaf dat moment is homoseksualiteit dus wél een thema. Diederiks, die altijd al graag en veel schreef, stort zich in 2013 op een sleutelroman, getiteld Schapen in schaapskleren – homoseksualiteit, relaties en geloof. Dit project leidt dan toch tot het moment suprême: ‘Paulien bladerde af en toe door de uitgeprinte vellen van het manuscript. En op een dag vroeg ze me op de man af of ik homo was.’ Een langgekoesterd vermoeden wordt eindelijk bevestigd. Diederiks is dan 71, zijn vrouw 69. En ze besluiten hun huwelijk desondanks voort te zetten. ‘We dachten: ach, moeten we nu echt nog, op deze leeftijd en als ouders van vier kinderen, al die levens op de kop zetten? Dus het was meer een pragmatische afweging dan een principiële. Daarbij komt dat ik altijd veel om Paulien heb gegeven, al was het dan geen heteroliefde. Er is toch altijd een diep gevoel geweest van, van … zielsverbondenheid, zeg je? Ja, dat vind ik wel een goed woord.’

Zijn vrouw: ‘Zonder Jacob was ik misschien altijd alleen gebleven. En nu hebben we vier kinderen en daar zijn we heel blij mee. Ook daarom denk ik: het heeft zo moeten zijn.’

Maar alle zielsverbondenheid en pragmatisme ten spijt ligt het relationeel natuurlijk allesbehalve simpel. Daarom besluit Diederiks om ook binnen de kerk uit de kast te komen. ‘Ik maakte een afspraak met onze toenmalige predikant en vertelde hem dat ik homo was. We zaten een poosje zwijgend tegenover elkaar, tot hij vroeg: "Hoe voel je je nu?" Ik zei: "Ik voel me bevrijd." Op dat moment schoot zijn arm uit en stak hij zijn wijsvinger in mijn richting: "Ja, dát zeggen jullie allemaal! Maar je vrouw zit er maar mee!"’

Nog altijd is Diederiks onthutst: ‘Alsof ik zelf niet snapte dat Paulien ermee zat. Dat was nou juist de aanleiding voor dit gesprek! Ik had gedacht: hij is tenslotte mijn pastor, misschien kan ik eens met hém over onze situatie praten ...'

Alle kleuren van de regenboog Podcast Aan het eind van de Regenboog Geheim Begin

'Mijn ideaal is dat lhbti'ers liefdevol worden opgenomen in elke kerkgemeenschap.'

Single-zijn als cadeau

Wat hem erg hindert, is dat conservatieve groeperingen zo weinig aandacht schenken aan lhbti-jongeren. ‘Laatst nog volgde ik een jeugddienst met als thema Seks & Single. Dat klinkt lekker progressief, maar het bleek een degelijke gereformeerde preek in een modern jasje. De strekking: het huwelijk was een cadeau van God. Maar single-zijn moest je eigenlijk óók zien als een cadeau, want zo kon je je volledig aan God wijden. En wat me daarbij pijnlijk trof: geen woord over lhbti’ers! Terwijl veel jongeren single blijven doordat ze met hun seksuele identiteit in de knoop zitten.’

Diederiks komt in actie en typt een ferme mail aan de betreffende voorganger. ‘Wat ik wil bereiken is dat jullie als pastors oog hebben voor de enorme worsteling waar veel lhbti’ers mee rondlopen en de Bijbel niet misbruiken om je eigen mening en levenswijze op te leggen’, citeert hij de slotzin van zijn schrijven aan de predikant.

Ditmaal wordt zijn feedback goed ontvangen; hij krijgt een hartelijke mail terug. Diederiks leest voor hoe deze voorganger de wens formuleert ‘dat de kerk een plaats mag zijn en nog veel meer mag worden waar het veilig is om hierover te spreken (…). Dat er zúlke veilige relaties zijn met jeugdleiders én voorgangers, dat mensen uit de kast kunnen komen en samen verder kunnen zoeken.’ Diederiks: ‘Nou, dat geeft althans enige hoop.’

De lbhti-vriendelijke kerk is ‘zijn levensmissie' geworden, zo benadrukt hij. ‘Je hoort vaak: "Ach, al die taboes zijn er nu niet meer.” Maar ze zijn er nog wél en ik wil ze doorbreken. Mijn ideaal is dat lhbti'ers liefdevol worden opgenomen in elke kerkgemeenschap. Dat ze daar alle ruimte krijgen om hun geloof te beleven. En dan onvoorwaardelijk, zonder allerlei restricties en beperkingen.'

Tekst en interview: ND (ga naar het artikel)

Nog niet uitgelezen?

We hebben nog meer verhalen voor jou.

Geheim Begin

Geheim Begin is onderdeel van LCC+
Zij zetten zich door middel van projecten in voor meer sociale acceptatie van LHBTI’ers in christelijke kringen.